АЛКИЛ моноглюкозиддери

Алкил моноглюкозиддеринде бир D-глюкоза бирдиги бар. Шакек структуралары D-глюкоза бирдиктерине мүнөздүү. Гетероатом катары бир кычкылтек атомун камтыган беш жана алты мүчө шакекчелер фуран же пиран системалары менен байланышкан. Ошондуктан беш мүчөлүү шакекчелүү алкил D-глюкозиддер алкил d-глюкофуранозиддер деп аталат, ал эми алты мүчөлүү шакекчелер алкил D-глюкопиранозиддер деп аталат.

Бардык D-глюкоза бирдиктери көмүртек атому эки кычкылтек атому менен байланышкан бир гана ацеталдык функцияны көрсөтөт. Бул аномердик көмүртек атому же аномердик борбор деп аталат. Алкил калдыктары менен гликозиддик байланыш деп аталган нерсе, ошондой эле сахарид шакекчесинин кычкылтек атому менен болгон байланыш аномердик көмүртек атомунан келип чыгат. Көмүртек чынжырындагы ориентация үчүн D-глюкоза бирдиктеринин көмүртек атомдору аномердик көмүртек атомунан баштап үзгүлтүксүз (C-1ден C-6га чейин) номерленет. Кычкылтек атомдору чынжырдагы абалына жараша номерленген (О-1ден О-6га чейин). Аномердик көмүртек атому асимметриялык түрдө алмаштырылган жана ошондуктан эки башка конфигурацияны кабыл алышы мүмкүн. Пайда болгон стереоизомерлер аномерлер деп аталып, α же β префикси менен айырмаланат. Номенклатуралык конвенцияларга ылайык, аномерлер гликозиддердин Фишер проекциялык формулаларында гликозиддик байланышы оң тарапты көрсөткөн эки мүмкүн болгон конфигурациянын бири экендигин көрсөтөт. Аномерлер так тескерисинче.

Карбонгидрат химиясынын номенклатурасында алкил моноглюкозидинин аталышы төмөнкүчө түзүлөт: алкил калдыктарынын белгиленип, аномердик конфигурациясынын белгилениши, «D-gluc» мууну, циклдик форманын белгиленип, аяктоосу « четте». Сахариддердеги химиялык реакциялар, адатта, аномердик көмүртек атомунда же биринчи же экинчи гидроксил топторунун кычкылтек атомдорунда жүргөндүктөн, аномердик борбордон тышкары, асимметриялык көмүртек атомдорунун конфигурациясы адатта өзгөрбөйт. Бул жагынан алганда, алкилглюкозиддердин номенклатурасы абдан практикалык, анткени D-глюкозанын ата-эне сахаридинин “D-gluc” слогу реакциялардын көп таралган түрлөрү болгон учурда сакталып калат жана химиялык модификацияларды суффикс менен сүрөттөөгө болот.

Сахариддердин номенклатурасынын систематикасын Фишердин проекциялык формулаларына ылайык жакшыраак иштеп чыгууга мүмкүн болсо да, көмүртек чынжырынын циклдик чагылдырылышы менен Хаворт формулалары сахариддердин структуралык формулалары катары жалпысынан артыкчылыкка ээ. Haworth болжолдоолору D-глюкоза бирдиктеринин молекулярдык түзүлүшү жөнүндө жакшыраак мейкиндиктик таасир калтырат жана бул трактатта артыкчылыкка ээ. Haworth формулаларында сахарид шакеги менен байланышкан суутек атомдору көп учурда көрсөтүлбөйт.